Nils-Aslak Valkeapää
| Nils-Aslak Valkeapää | |
|---|---|
 | |
| Riegádan | njukčamánu 23. beaivvi 1943:s[1] |
| Jápmán | skábmamánu 26. beaivvi 2001:s[2] (58) |
| Čearddalašvuohta | davvisápmelaččat[d] |
| Riikkavulošvuohta | |
| Bargu | |
| Ámmát | diktačálli, málejeaddji, lávlu, oahpaheaddji, journalista, šuokŋadahkki, plateartist (nb)  , girječálli ja musihkkár |
| Giella | davvisámegiella ja suomagiella |
| Bálkkašumit | Davviriikkaid ráđi girjjálašvuođabálkkašupmi, 5. klasse av Den hvite stjernes orden (nb) ja Sámiráđi gudnebálkkašupmi |
 Nils-Aslak ValkeapääWikimedia Commonsas | |
Nils-Aslak Valkeapää dahjege Áillohaš lei sápmelaš dáiddár, diktačálli ja juoigi. Riegádii 23.3.1943 Eanodagas, jámii 27.11.2001 Espoos. Lappi leanadáiddár 1978-83.
Áillohaš lei poehta/girječálli, musihkkár/juoigi, govvadáiddár ja neavttár, gii gaskkustii ja oainnusindagai sámi kultuvrra sihke našuvnnalaččat ja riikkaidgaskasaččat. Nuba leaige deaŧalaš ovddasteaddji sápmelaččaide ja eará eamiálbmogiidda. Sutnje lei luondu mávssolaš. Sus eai gávdnon riikarájit. Son vánddardii miehtá máilmmi ja doalai konsearttaid ja čájálmasaid. Son lei stuorra dáiddár olggobealde Davviriikkaid. Sutnje eai lean rájit dáiddalaš ovdanbuktinmálliin ge.[3]
Luondu lei Áillohačča deaŧaleamos movttiidahttingáldu. Dát lea báidnan su dáidaga, beroškeahttá šáŋras. Sutnje lei jápmin maid lunddolaš oassi eallimis. Áillohaš guđii stuora ártna 40 jagi doaibmamis. Vaikko ii leat šat ieš min gaskkas, de eallá ain su vuoiŋŋalaš ja kultuvrralaš árbi su poesiija, musihka, govaid bokte – ja vel áinnas Lásságámmi ja dan barggu bokte mii galgá dás dahkkot.[3]
Jagi 1993 Norgga Sámiid Riikkasearvi, Guovdageainnu suohkan ja Guovdageainnu Sámiid searvi leat vuođđudan Áillohaš-musihkkabálkkašumi Áillohačča 50. riegádanbeaivvi gudnin.[4] Bálkkašupmi juhkkojuvvo juohke jagi Sámi Grand Prix -doaluid oktavuođas olbmui dahje olbmuide geat ovddidit sámemusihka.[4] Vuoiti oažžu 25 000 ruvnno vuoitun ja diploma.[5] Vuosttaš bálkkašumi vuittii Mari Boine.[4]
Duojit
rievdatČállosat ja girjjit
rievdat- Terveisiä Lapista 1971, dárogillii Helsning frå sameland 1979, eang. Greetings from Lapland 1983 (pamfleahta)
- Giđa ijat čuovgadat 1974, suomagillii Kevään yöt niin valoisat 1980
- Lávllo vizár biellocizáš 1976
- Ádjaga silbasuonat 1981
- Ruoktu váimmus 1985 : ruoŧagillii Vidderna inom mig 1987
- Vindens veier 1990
- Trekways of the wind 1994
- Ich bin des windigen Berges Kind 1985
- Beaivi áhčážan 1988 : dárogillii Solen, min far 1990, suomagillii Aurinko, isäni 1992, Fadir min, solin 1992
- Nu guhkkin dat mii lahka : dárogillii Så fjernt det naere 1994
- Jus gaccebiehtár bohkosivččii 1996
- Girddán, seivvodan 1999
- Eanni, eannážan 2001
Girji Beaivi áhčážan lea gohčoduvvon main sámiid álbmotlaš eposin. Girjji namma čujuhage sámiid dološ myhtii, mas sámit govvejuvvojit beaivvi mánáin. Girjái Áillohaš lea čohkken historjjálaš govaid sámiin birra máilmmi. Girji vuittii Davviriikkaid ráđi girjjálašvuođabálkkašumi jagis 1991.
Áillohaš lea doaimmahan girjji Don čánat mu alccesat 1992, mas lea teavsttat maid Paulus Utsi lea čállán.
Musihkka
rievdatČujuhusat
rievdat- ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF: платформа открытых данных — 2011.
- ↑ SNAC — 2010.
- ↑ a á Aili keskitalo SD presideantta Lásságámme rahpansárdni
- ↑ a á b Ballovara, Mette ja Somby, Liv Inger. Ođđa sámi musihkain bargamin 5.4.2015: NRK Sápmi. Čujuhuvvon 10.4.2020.
- ↑ Rasmus, Sini. Johan Andreas Andersen oaččui Áillohaš bálkkašumi: Unjárga. Čujuhuvvon 10.4.2020.