Niillas Aslaksen Somby
| Niillas Aslaksen Somby | |
|---|---|
 | |
| Riegádan | juovlamánu 4. beaivvi 1948:s[1][2] (75) |
| Čearddalašvuohta | davvisápmelaččat[d] |
| Riikkavulošvuohta | |
| Bargu | |
| Ámmát | politihkkár, girječálli ja aktivista |
 Niillas Aslaksen SombyWikimedia Commonsas | |
Niillas Aslaksen Somby (riegádan 4. beaivvi juovlamánus 1948:s) lea sámi kulturbargi ja sámepolitihkalaš aktivistta. Son lea daid maŋemus logenár jagiid bargan čállin/girječállin, govvejeaddjin ja journalistan. Somby orru Sirpmás Deanu gielddas. Niillas A. Somby lei miellahttu Sámi ákšuvdnajoavkkus. Son lea vuosttažettiin beaggán okta dain čiežain sápmelažžan geat nealgudedje iežaset streaikan Stuoradikki olggobealde 1979:s Áltá-riidduid oktavuođas, ja oassálastin bávkalangeahččaleamis Álttás 1982:s.
Oaiveskálžo-ášši
rievdat1980 rájes lea Niillas A. Somby engašeren dan bargui ahte oažžut ruovttoluotta bievvalastojuvvon Mons Somby bázahusaid Anatomalaš Ásahusas Oslo Universitehtas (Anatomisk Institutt ved Universitetet I Oslo). Mons Somby lei okta dain gii Guovdageainnu stuimmiid oktavuođas bievvalastojuvvui 1854:S. Niillas A. Somby lea ieš Mons Somby maŋisboahtti, ja oaččui oktan reastta Somby-sogain Mons Somby bázahusaid ruovttoluotta 1996:s.[3]
Somby ja su bargu Mons Somby bázahusaid ektui lea fáddá rešissevrra Paul Anders Simma filmmas ”Gi oss skjelettene tilbake” (Atte midjiide dávttiid ruovttoluotta).[4]
Šaldebávkaleapmi Álttás
rievdatNiillas A. Somby, John-Reier Martinsen ja goalmmát amasolmmoš oassálastte 1982:s ovtta geahččaleapmái bávkalit ovtta šaldi Álttás. Bilideapmi čađahuvvui maŋŋel go Norgga Alimusriekti 1982:s mearridii ahte ráđđehusa ulbmilmearrádus dulvadit Áltá-eanu lei lobálaš ja sáhtii álggahuvvot. Bávkalanviggamuš ii meinnestuvvan danne go bávkkehii dáhpedorpmis. Sombys roasmmohuvvái čalbmi ja giehta bávkaleami oktavuođas. Gieđa son massii maŋŋel dan dihte. Son dajai NRK:i maŋŋel[5]: ”Go ii ábut nealgudanstreaikkain, ákkastallamiin, ii ge miellačájehemiin, de lea dušše okta giella maid eiseválddit ipmirdit. Dat lea sin iežaset giella.”
Somby ja Martinsen ášostuvvuiba dollacahkkeheami ovddas ráŋggáštuslága §148 mielde, mas lea 21 jagi ráŋggáštusrámma. Jahkebeali maŋŋel giddagasas, Somby báhtarii Kanadai gos son ja su bearaš čiehkadedje irokeesaid luhtte. Sii olggosbijahalle loahpas Kanadas. Guokte jagi ja golbma mánu maŋŋel go báhtaredje ledje Somby ja su bearaš ruovttoluotta Norggas. Ášostahttin bávkaleami ovddas lei de rievdaduvvon ja unniduvvon bilideapmin almmolaš opmodagas ja lobihis vuorká bávkkanasain. Son dubmehalai jagi čohkkat, mas čieža mánu ledje evttolažžat. Danne go Somby lei jo vihtta mánu čohkkan, son beasai friddjan de.
Čujuhusat
rievdatGeahča maid
rievdat- Give Us Our Skeletons (eaŋgalsgillii)
- Sultestreiken foran Stortinget i 1979 (dárogillii)
- Sultestreiken i Oslo og Stockholm i 1981 (dárogillii)
- Alta-konflikten (dárogillii)
- Folkeaksjonen mot utbygging av Alta-Kautokeinovassdraget (dárogillii)