Komehta

Komehta dahje seaibenásti lea smávva almmigáhppálat mii johtá beaivváža birra. Muhtumin dat lahkonit beaivváža ja dalle sáhttá oaidnit seaibbi mii šaddá beaivvášsuonjardeami geažil. Komehtat leat jieŋas, gavjjas ja geađggis. Daid čađamihttu lea moadde kilomehter gitta moaddelogi kilomehter.

Komehtaid birrajohtináigi sierrana komehtas komehtii. Sáhttá leat oanehaš nugo moadde jagi dahje hui guhkki nugo čuđiid duháhiid jagiid. Muhtun komehtat fas dušše bohtet beaivvášgotti sisa oktii ja de fas mannet viidáseappot gomuvuhtii. Dain mat lea oanehis birrajohtináigi gohčoduvvojit oanehisperiodalaš komehtan ja dain mat fas lea guhkes gohčoduvvojit guhkesperiodalaš komehtan.

Guhkesperiodalaš komehtaid birrajohtináigi lea eanet go 200 jagi. Daid boahtimuš dáidá leat Oorta balva. Dat johtet sihke seammá ja nuppe guvlui go planehtat. Muhtun komehtat ádjánit vaikko miljovnnaid jagiid johtit beaivváža birra.
Oanehisperiodalaš komehtaid birranjohtináigi lea fas unnit go 200 jagi. Daid boahtimuš dáidá leat Kupier-avvi. Okta dovddus ovdamearka lea Halley-komehta. Bealis leat Jupitera birrajođáhaga lahkosiin. Dat leat álgán guhkesperiodalaš komehtan, main birrajođáhat lea nuppástuvvan Jupitera gravitašuvnna dihte.

Ráhkadus

Váimmus

Go komehta lea guhkkin beaivvážis de dat lea dušše váimmus, mii lea eanas geađgi, gavja jikŋon čáhci, jikŋon karondioksiida, metána ja ammoniáhkka. Muhtumat leat danin navdán daid "duolva muohtaspábban" (eŋg. dirty snowballs). Go komehtain lea nu unnán mássá, dat eai jorbbasnuva gravitašuvnna geažil. Komehtaid bajoš lea oalle earenoamáš go dat speadjalastá dušše 4% dan čuovggas mii deaivá. Vaikko dat muhtumin čuvget nu girkadit almmis, dat gulletge gomuvuođa seavdnjadeamos gáhhpálagaide.

Koma ja seaibi

Olgolis beaivvášgottis komehtat leat jikŋon ja leat measte veadjemeahttun oaidnit Eatnamis dálá teknihkain go dat leat nu unnit. Go siskelebbui bohtet, beaivesuotnjarat liggejit. Dalle čáhci jikŋon gássat ja eará ávdnasat máizet ja lievllistit. Beaivváža suonjardandeaddu ja beaivvášbiegga dagahit dan mearehis stuorra seaibbi mii geaigá beaivvážis eret. Seaibi šaddá dan rávnnjis gavjjain ja gássáin mii boahtá komehta atmosfearas (komas).

Gavjjaid ja gássaid rávdnji geaigába iešguđet guvlui. Gavja báhcá komehta maŋil ja šaddá veahá sojil. Beaivvášbiegga ja magnehtagieddi dagaha ahte fas ahte gássá geaigá beaivvážis eret. Váimmus leage oalle unni, dávjá unnit go 50 km rastá, muhto koma sáhttá leat stuorit go beaivváš ja seaibi fas guhkit go beaivváža ja Eatnama gaska. Dat ahte gássáseaibi álo geaigá beaivvážis eret veahkehii fuomášit beaivvášbiekka.