Wikipedia

Erohusat artihkkala «Norgga vuođđoláhka» veršuvnnaid gaskkas

Bláđe historjjá interaktiivvalaččat
← OvdditČuovvovaš earut →
Sisdoallu sihkkojuvvon Sisdoallu lasihuvvon
VisuálaWikiteaksta
u r2.7.1) (robot Tar bort: no:Norges Grunnlo
jorgalan sámegillii eambbo
Gurgadas 1:
Gonagasriika '''Norgga Vuođđoláhka''' mearriduvvuimearridii [[Riikačoakkáldat]] [[Eidsvoll|Eidsvollas]] [[Eidsvollvistti|Eidsvollvisttis]] [[16.beaivve miessemánus]] 1814s[[1814]]s; [[17.beaivve miessemánus]] 1814s šattaid [[Christian FredrikFredri]]k (ruvdnaprinsa[[Dánmárkku]] Dánmárkkusruvdnaprinsa) váljjejuvvon gonagassan. Seamma beaivvi konstitušuvdna beaiváduvvon ja julggaštuvvon. [[Vuođđoláhka]] vuolláičállojuvvui [[18.beaivve miessemánus 1814s1814]]s. MáŋŋelOanehis oanehismuttosoahtama soahtanmáŋŋel Ruoŧain bággejuvvui Norga uniovdnii Ruoŧain. [[Mossakonvenšuvnna]] dihte mii čállojuvvui borgemánu 14.beaivvi gonagas Christian abdiserii (celkii eret norgga truvnno), ja [[Stuoradiggi]] Vuođđolága ođasmahttii vejolášdahkkandihte uniovnna [[4.beaivve skábmamá]]nus 1814s. Dát rievdáduvvoje go univodna loahpahuvvui [[7.beaivve geassemánus]] [[1905]]as- mii lei álgu ođđaáigásaš iešheanalaš Norgan.
 
Vuođđoláhka lea oktáin [[luontturievtti]] riektvuođuprinsihppain Norgga stáhtavuogadagas konsitušuvnnas deaŧaleamos oasit. [[Nicolai Wergeland]] čáli 1814is: "Vuođđoláhka Gonagasriika Norgga álgoevttohus Riikačoakkaldasas Eidsvoldas 1814s".
 
Vuođđoláhka lei movttiduvvon [[USA iešmearrideamijulggašdusa]]s [[1776]]as, [[fránska revulušuvnna]]s [[1789]], [[ruoŧa ráđđehusvuohki|ruoŧa ráđđehusvuogis]] [[1809]]s ja [[pánska konsitušuvna]]s [[1812]]s, ja fábmojuohkin lei Eurohpa eanemus radikála konstitušuvdna su áiggis. Muhto unnit stivrenvuogi mielde mii lei ovdánan Englánddas, parlamentarisma. Dovdui ahte ledje bajasčuvgenáiggi idealat, erenoamaš Montesquieus oahpu fápmojuohkin birra.
Vuođđoláhka lea alimus riektegáldu Norggas. Eará mearradusat mat nákkastit dainna fertejit hilgojuvvot [[lex-superior prinsihppa]] mielde. Vuođđolágas sisttisdollojit mearradusat stádahámi-, [[olmmošvuoigatvuohta|olbmuidvuoigatvuođaid]]-, [[láhka-addifápmu|láhka-addifámolaččaid]]- ([[Stuoradiggi]]), [[doaibmanfápmu|doaibmanfámolaččaid]] ([[Ráđđehus]]) ja [[dupmen-fápmu|dupmen-fámolaččaid]] (duopmostuolut) birra.
[[Vuođđolágadokumeanttat]] leat [[Stuoradikkiarkiva|Stuoradikkiarkiivva]] hálddus.
Vižžojuvvon "https://se.wikipedia.org/wiki/Norgga_vuođđoláhka" čujuhusas