Erohusat artihkkala «NATO» veršuvnnaid gaskkas
Sisdoallu sihkkojuvvon Sisdoallu lasihuvvon
u Removing Link FA template (handled by wikidata) |
Čoahkkáigeassu váilu |
||
Gurgadas 3:
'''NATO''' dahjege sámegillii '''Davvi-[[Atlánta|Atlántta]] bealuštuslihttu''' (''[[eaŋgalsgiella|eaŋgalsgillii]] North Atlantic Treaty Organization'') lea riikkaidgaskasaš bealuštuslihttu, mii vuođđoduvvui [[cuoŋománu 4.]] [[1949]] [[Amerihká ovttastuvvan stáhtat|USA:s]], [[Washington D.C.]]:s. Dan nubbi virggálaš namma lea [[fránskkagiella|fránskkagillii]] '''l'Organisation du Traité de l'Atlantique Nord''' dahjege '''OTAN'''.
<br />
=== Lahtturiikkat ===▼
== Historjá ==
NATO lea 28 riikka gaskasaš suodjaluslihttu mii álggahuvvui 1948 nuppi máilmmesoađi maŋŋá. Áigmuš lei nannet sihhkarvuođa goabbá nai bealde Atlántta. Vuođđoprinsihppa lei ahte go NATO-riika fallehuvvui de olles NATO fallehuvvui. Maŋŋel lea lihttu viiddiidan ieža doaimma ja das leat vuogit mo gieđahallá kriisaid ja mo ovddida riikkaidgaskasaš ráfi.
Go NATO álggahuvvui lei nuortariikkat ja oarjeriikkat vuostálagaid. Nuorttil doaimmai Warsawalihttu ja oarjjil fas NATO. Sovjetlihttu lei šaddan vejolaš áittan Oarje-Eurohpá sihkkarvuhtii. Logi Oarje-Eurohpá riikkat, USA ja Kanáda čálle šiehtadusa cuoŋománu 4. beaivvi man namma lei Atlánttalihttu. Guokte jagi dan maŋŋá álggahuvvui NATO.
Galbma soađi áigge leigga USA ja Sovjetlihttu vašálaččat, muhto eaba soađáskan gal. Dakkárlágan soahti ii lean várra sávahahtti, go goappá nai bealde ledje váimmusvearjjut mat sáhtte dagahit stuora roasuid. Go Warsawalihttu bieđganii 1991 de NATO stuorimus áitta jávkkai, ja lihttu álggii ođasnuvvat.
Dál (2020) leat NATO 28 miellahtu, ja máŋga dain ledje mielde Warsawalihtus. NATO:s lea dieđusge oktasašbargu riikkaiguin mat eai leat miellahtut.
Vuođđudanjagi [[1949]] rájes (ruođuid siste lea searvánjahki, jus ii leat searván dalle go lihttu vuođđuduvvui):
[[File:Location NATO 2009 blue.svg|450px|right|thumb|Davvi-Atlántta bealuštuslihttu]]
| |||