|
[[Fiila:Convention_on_the_Rights_of_the_Child.svg|minithumb|317x317px400px|right|'''Ruoná''': Riikkat mat leat vuolláičállán ja ratifiseren soahpamuša. <br/>'''Fioleahtta''': Riikkat mat leat vuolláičállán, muhto eai leat ratifiseren soahpamuša. <br/>'''Ránis''': Riikkat mat eai leat vuolláičállán eaige ratifiseren soahpamuša.]]
]]
[[Fiila:Child_soldier_in_the_US_Civil_War.jpg|mini|240x240px|[[Mánnásoalddát|Vuollel 18-jahkásaš soalddát]] [[Amerihká ovttastuvvan stáhtat|Amerihká ovttastuvvan stáhtaid]] [[siskkáldas soahti|siskkáldas soađis]].]] ▼'''[[Ovttastuvvan našuvnnat|Ovttastuvvan našuvnnaid]] konvenšuvdna mánáid vuoigatvuođaid birra###galdu, ###galdu2''', '''ON oppalašsoahpamuš mánáid vuoigatvuođain''', '''ON:a máná vuoigatvuođaid oppalašsoahpamuš ###lapsiasia''', '''Konvenšuvnna mánáid vuoigatvuođain###dis-no''' dahje '''Mánáidkonvenšuvdna###galdu''' (g-smj FN:a konvensjåvnnå máná riektaj birra dahje Mánnákonvensjåvnnå, g-sma EN:n konvensjovne maanan reaktaj bïjre dahje Maanakonvensjovnesne, g-smn OA sopâmuš paarnij vuoigâdvuođâin, g-sms ÕM:i suåppmõš päärnai vuõiggâdvuõđin, g-en UN Convention on the Rights of the Child) lea vuosttaš riikkaidgaskasaš [[olmmošvuoigatvuođakonvenšuvdna]] mas mearriduvvojit mánáid čuvgehuslaš, dearvvašvuođalaš, ekonomalaš, kultuvrralaš, politihkalaš ja sosiálalaš vuoigatvuođat buot dilis.<ref name="CRC1">[http://www.unicef.org/crc/index.html Convention on the Rights of the Child] Unicef</ref>
▲[[Fiila:Child_soldier_in_the_US_Civil_War.jpg|mini|240x240px|[[Mánnásoalddát|Vuollel 18-jahkásaš soalddát]] [[Amerihká ovttastuvvan stáhtat|Amerihká ovttastuvvan stáhtaid]] [[siskkáldas soahti|siskkáldas soađis]].]]
Konvenšuvdna dohkkehuvvui ON:a 44. dievasčoakkámis [[skábmamánu 20.]] b. 1989###lapsiasia,barn-sv.Konvenšuvdna guoská buot vuollel 18-jahkasaččaid, muhto eará riikkain sáhttet lágasteaset mearridit [[válddálašvuođaahki|válddálašvuođaagi]] eará láhkai<ref>{{Verkkoviite|osoite=https://www.unicef.fi/lapsen-oikeudet/sopimus-kokonaisuudessaan/|nimeke=Sopimus kokonaisuudessaan|julkaisu=Unicef|viitattu=2018-04-02|ietf-kielikoodi=fi}}</ref>. ▼
'''[[Ovttastuvvan našuvnnat|Ovttastuvvan našuvnnaid]] konvenšuvdna mánáid vuoigatvuođaid birra'''<ref name="galdu">{{Girjegáldu | Čálli= Lile, Hadi Khosravi | Namma = Mánáidkonvenšuvdna ja sámi mánát Norggas | Jahki = 2009 | Bihttá = ON konvenšuvdna mánáid vuoigatvuođaid birra (Almmolaš sámegieljorgalus) | Siidu = 63 | Lassidiehtu = Gáldu čála : Álgoálbmotvuoigatvuođaid áigečála Nr 1/2009 | Olggosaddinbáiki = Guovdageaidnu | Olggosaddi = Gáldu | Dovdolohku = ISBN 978-82-8144-045-6 | www = http://galdu.custompublish.com/getfile.php/3131364.2388.rbwwbsvrcq/1_2009_barnekonvensjon_SAM_lav.pdf | Lohkanbeaivvi = 03.06.2018}}</ref>
<ref name="galdu2">{{Girjegáldu | Čálli= Skutnabb-Kangas, Tove ja Dunbar, Robert | Namma = Álgoálbmotmánáid oahpaheapmi gielalaš álbmotgoddin ja rihkkumin olmmošsohkagotti vuostá? Máilmmeviidosaš perspektiiva | Jahki = 2010 | Bihttá = 2.2. Vuoigatvuohta oahpahussii | Siidu = 14 | Lassidiehtu = Gáldu čála : Álgoálbmotvuoigatvuođaid áigečála Nr 1/2010 | Olggosaddinbáiki = Guovdageaidnu | Olggosaddi = Gáldu | Dovdolohku = ISBN: 978-82-8144-054-8 | www = http://galdu.custompublish.com/getfile.php/3131369.2388.rvpdpffqcb/1_2010_utdanning_urfolksbarn_samisk.pdf | Lohkanbeaivvi = 03.06.2018}}</ref>, '''ON oppalašsoahpamuš mánáid vuoigatvuođain''', '''ON:a máná vuoigatvuođaid oppalašsoahpamuš'''<ref name="lapsiasia">{{Neahttagáldu | namma = Dihtetgo, ahte mánáin leat iežaset vuoigatvuođat? Tiesitkö, että lapsilla on omat oikeudet? Vistte du att barn har egna rättigheter?| čujuhus = http://lapsiasia.ssthosting.fi/wp-content/uploads/2014/12/YK-LOS-esite-saamesuomiruotsi.pdf | olggosaddi = Lapsiasiavaltuutettu | čujuhuvvon = 03.06.2018 |giella={{se}}, {{fi}}, {{sv}}}}</ref>, '''Konvenšuvnna mánáid vuoigatvuođain'''<ref name="dis-no">{{Neahttagáldu | namma = Konvenšuvdna vuoigatvuođain mat gusket olbmuide geain leat hedjonan doaibmanávccat | čujuhus = https://www.regjeringen.no/contentassets/26633b70910a44049dc065af217cb201/fn-konvensjonen-samisk-oversettelse.pdf | olggosaddi = Norgga Mánáid-, dásseárvo- ja searvadahttindepartemeanta | čujuhuvvon = 03.06.2018}}</ref> dahje '''Mánáidkonvenšuvdna'''<ref name="galdu"/> ({{g-smj|FN:a konvensjåvnnå máná riektaj birra dahje Mánnákonvensjåvnnå}}, {{g-sma|EN:n konvensjovne maanan reaktaj bïjre dahje Maanakonvensjovnesne}}, {{g-smn|OA sopâmuš paarnij vuoigâdvuođâin}}, {{g-sms|ÕM:i suåppmõš päärnai vuõiggâdvuõđin}}, {{g-en|UN Convention on the Rights of the Child}}) lea vuosttaš riikkaidgaskasaš [[olmmošvuoigatvuođakonvenšuvdna]] mas mearriduvvojit mánáid čuvgehuslaš, dearvvašvuođalaš, ekonomalaš, kultuvrralaš, politihkalaš ja sosiálalaš vuoigatvuođat buot dilis.<ref name="CRC1">[http://www.unicef.org/crc/index.html Convention on the Rights of the Child] Unicef</ref>
▲Konvenšuvdna dohkkehuvvui ON:a 44. dievasčoakkámis [[skábmamánu 20.]] b. 1989 ###<ref name="lapsiasia "/>, <ref name="barn-sv "/>. Konvenšuvdna guoská buot vuollel 18-jahkasaččaid, muhto eará riikkain sáhttet lágasteaset mearridit [[válddálašvuođaahki|válddálašvuođaagi]] eará láhkai<ref>{{ VerkkoviiteNeahttagáldu| osoitečujuhus=https://www.unicef.fi/lapsen-oikeudet/sopimus-kokonaisuudessaan/| nimekenamma=Sopimus kokonaisuudessaan| julkaisuolggosaddi=Unicef| viitattučujuhuvvon= 2018-04 -.02 .2018 | ietf-kielikoodigiella= {{fi }}}}</ref>.
== Sisdoallu ==
Máná vuoigatvuođaid konvenšuvdnii gullet 60 artihkkala ja golbma lassibeavdegirjji. Konvenšuvdna mearrida máná vuođđovuoigatvuođaid buot sajis ja buot dilis. Konvenšuvdna lea oppalaččat dohkkehuvvon áddejupmi das makkár vuoigatvuođat mánáin galget leat beroskeahttá ee. sin [[liikeivdni|liikeivnnis]], [[sohkabealli|sohkabealis]], [[Giella|gielas]], oskkus, politihkalaš oaivilis, álbmotlašvuođas, etnalaš duogážis, sosiála duogážis, sohkaduogážis, [[opmodat|opmodagas]] dahje lámisvuođas###<ref name="barn-sv"/>.
Konvenšuvnnas leat njeallje oppalaš vuođđojurdaga maid galgá fuomášit buot doaimmas<ref name="lapsiasia"/>:
vuođđojurdaga maid galgá fuomášit buot doaimmas###lapsiasia.1. Vealatkeahttáivuohta mearkkaša ahte mánáid ii oaččo bidjat sierraárvosaš sajádahkii ovdamearkan oskku, liikeivnni dahje lámisvuođa geažil (artihkal 2).2
#. Buot doaimmain mat gusket mánáid, galgá vuosttaš sajis váldit vuhtii máná ávkki ja ovddu. (artihkal 3).3
#. Mánás lea vuoigatvuohta čálgamii ja ahtanuššamii (artihkal 6).4
#. Máná oainnuid galgá gudnejahttit. Mánás lea vuoigatvuohta almmuhit iežas oaivila vuhtii agis ja čálganmuttus mielde (artihkal 12).
Ovdal artihkal 38 suodjalii dušše vuollel 15-jahkásaččaid mánáid oassálastimis soahtedoibmii. Jagi 2000 dahkkon mánáidkonvenšuvnna lassibeavdegirji ''Mánáid oassálastimis konflivttaide main leat vearjjut mielde'' bajidit ahkeráji 15 jagis 18 jahkái. Dát lassibeavdegirji bođii fápmui [[guovvamánu 12.]] b. 2002.<ref>[http://www.crin.org/resources/treaties/CRC.asp?catName=International+Treatie CRIN] - Child Rights Information Network - Resources - Treaties - Convention on the Rights of the Child</ref> Nuppi lassibeavdegirji gieđahallá mánáide guoski guoski olmmošgávppi, mánáid ávkkástallama prostitušuvnnas ja mánáidporno. Dát nuppi lassibeavdegirji bođii fápmui [[ođđajagimánu 18.]] b. 2002.<ref name="CRC2">UNICEF, R. Hodgin, and P. Newell, Implementation handbook for the convention on the rights of the child - fully revised edition. 1998/2002, Geneva: Atar SA (United Nations Children's Fund)</ref>
== Historjá ==
Ovdal dálá [[skábmamánu 20.]] b. 1989<ref name="hs">{{VerkkoviiteNeahttagáldu|Osoitečujuhus=http://www.hs.fi/kotimaa/artikkeli/1135261780371|Nimekenamma=Tänään vietettävässä Lapsen oikeuksien päivässä korostetaan yhdenvertaisuutta|Tekijä=|Tiedostomuoto=|Selite=|Julkaisu=|Ajankohtabeaivemearri=20.11.2010|Julkaisupaikka=|Julkaisijaolggosaddi=Helsingin Sanomat|Viitattučujuhuvvon=20.11.2010|giella=}}</ref> dohkkehuvvon konvenšuvnna lei ''Oktasašjulggastuš mánáid vuoigatvuođaid birra'' ({{g-en |Declaration of the Rights of the Child}}, {{g-fi |Lapsen oikeuksien julistus}}), mii dohkkehuvvui skábmamánu 20. b. 1959###<ref name="barn-sv"/>.
Mánáid vuoigatvuođaid konvenšuvnna vuođđun lea jurdda ahte máná olmmošvuoigatvuođain deattuhuvvojit earenoamáš fuolaheami ja divššu maid rávesolbmot eai dárbbaš.
Konvenšuvdna lea váikkuhan máŋggain vugiin sisriikkalaš láhkaásaheapmái. Earenoamážit mánáid oassálastinvejolašvuođaid lasiheapmi konvenšuvdnii lea váikkuhan sihke jurddašan- ja doaibmandásis.<ref>{{VerkkoviiteNeahttagáldu|osoitečujuhus=http://www.nuorisotutkimusseura.fi/julkaisuja/youthparticipation|nimekenamma=Youth Participation in Finland and in Germany|tekijäčálli=Feldman-Wojtachnia, Gretschel, Helmisaari, Kiilakoski, Matthies, Meinhold-Henschel, Roth & Tasanko.|julkaisu=|ajankohtabeaivemearri=2010|julkaisijaolggosaddi=Nuorisotutkimusseura|viitattučujuhuvvon=303.202.2015}}</ref>
Cuoŋománu 2018 rádjái Ovttastuvvan našuvnnain 193 lahttoriikkain 192 lea vuolláičállán ja ratifiseren konvenšuvnna. Áidna riika mii ii leat ratifiseren konvenšuvnna lea Amerihká ovttastuvvan stáhtat###viite<ref>[http://www.unicef.fi/mika-6on-lapsen-oikeuksien-sopimus Suomen Unicefin tiedotussivu] {{fi}}</ref>. Maŋimuš riika mii lea ratifiseren konvenšuvnna lea Lulli-Sudan jagi 2015.<ref>{{VerkkoviiteNeahttagáldu|osoitečujuhus=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=IV-11&chapter=4&lang=en|nimekenamma=United Nations Treaty Collection|tekijä=|julkaisu=|ajankohtabeaivemearri=2.4.2018|julkaisijačujuhuvvon=|viitattu=2018-04-.02.2018|ietf-kielikoodigiella=EN{{en}}}}</ref>
== Geahča maid ==
* <nowiki>[https://www.barnombudsmannen.se/om-webbplatsen/minoritetssprak/nordsamiska/barnkonventionen/ </nowiki><br />Konvenšuvdna mánáid vuoigatvuođaid birra]▼
* Kuritus
* Laki lapsen huollosta ja tapaamisoikeudesta (Suomi)
* Lapsen hyväksikäyttö
* Lapsiasiavaltuutettu (Suomi)
* Lapsen kaltoinkohtelu
* Lastensuojelulaki (Suomi)
* Unicef
* Vammaisuus
* Viestintävälineiden raportointi lapsista
* Vähemmistöryhmät
* Väkivalta
▲* <nowiki>https://www.barnombudsmannen.se/om-webbplatsen/minoritetssprak/nordsamiska/barnkonventionen/</nowiki><br />
== Gáldut ==
{{ViitteetGáldut}}
[[Kategoriija:Olmmošvuoigatvuođakonvenšuvnnat]]
[[Kategoriija:Mánát]]
| 