Erohusat artihkkala «Norgga vuođđoláhka» veršuvnnaid gaskkas

Sisdoallu sihkkojuvvon Sisdoallu lasihuvvon
Miessi (ságastallan | rievdadusat)
Miessi (ságastallan | rievdadusat)
čállinmeattahusat ja lasihan sáni "jagi" ovdal loguid.
Gurgadas 1:
Gonagasriika Norgga Vuođđoláhka mearridii [[Riikačoakkáldat]] [[Eidsvoll|Eidsvollas]] [[Eidsvollvistti|Eidsvollvisttis]] [[16.beaivve miessemánus]] [[1814]]s; [[17.beaivve miessemánus]] 1814s šattaidvállejuvvui [[Christian Fredri]]k ([[Dánmárkku]] ruvdnaprinsa) váljjejuvvon gonagassan. SeammaKonstitušuvdna beaivvibeaiváduvvui konstitušuvdnaja beaiváduvvonjulggaštuvvui ja julggaštuvvonseamma beaivvi. [[Vuođđoláhka]] vuolláičállojuvvui [[18.beaivve miessemánus 1814]]s. Oanehis soahtama máŋŋel Ruoŧain bággejuvvui Norga uniovdnii Ruoŧain. Gonagas Christian abdiserii (celkii eret norgga truvnno) [[Mossakonvenšuvnna]] dihte mii čállojuvvui borgemánu 14.beaivvi gonagas Christian abdiserii (celkii eret norgga truvnno), ja [[Stuoradiggi]] Vuođđolága ođasmahttii vejolášdahkkandihte uniovnna [[4.beaivve skábmamá]]nus jagi 1814:s. Dát rievdáduvvoje go univodna loahpahuvvui [[7.beaivve geassemánus]] [[1905]]as- mii lei álgu ođđaáigásaš iešheanalaš Norgan.
 
Vuođđoláhka lea oktáinoktan [[luontturievtti]] riektvuođuprinsihppain Norgga stáhtavuogadagas konsitušuvnnas deaŧaleamos oasit. [[Nicolai Wergeland]] čáli jagi 1814:is: "Vuođđoláhka Gonagasriika Norgga álgoevttohus Riikačoakkaldasas Eidsvoldas jaig 1814:s".
 
Vuođđoláhka lei movttiduvvon [[USA iešmearrideamijulggašdusa]]s jagi [[1776]]:as, [[fránska revulušuvnna]]s jagi [[1789]]:s, [[ruoŧa ráđđehusvuohki|ruoŧa ráđđehusvuogis]] jagi [[1809]]:s ja [[spánska konsitušuvna]]s jagi [[1812]]:s, ja fábmojuohkin lei Eurohpa eanemus radikála konstitušuvdna su áiggis. Muhto unnit stivrenvuogi mielde mii lei ovdánan Englánddas, parlamentarisma. Dovdui ahte ledje bajasčuvgenáiggi idealat, erenoamaš Montesquieus oahpu fápmojuohkin birra.
Gurgadas 8:
 
==Vuođđolágarievdadusat==
[[Stuoradiggi]] čađahii stuorat vuođđolágarievdadusa [[20.beaivve guovvamánus]] [[2007]]:as. [[Parlamentarisma]], mii lei jagi [[1884]:]ii rájes leamaš čálatkeahtta [[vieruduvvonrievttalašnjuolggadus]], čállojuvvui [[Vuođđoláhka|vuđđoláhkii]]. Viidaseabbot heaittihuvvui Stuoradikkii juohkin [[Odeldiggi|Odeldikkis]] ja [[Láhkadiggi|Lágadikkis]] lágaáššiid meannudeamis. Lágat mearriduvvojit Stuoradikki dievasčoahkkimis. Dasalassin riikarievttiortnet rievdaduvvui nu ahte [[Riikariekti (Norga)|Riikariekti]] čoahkadus ja áššegieđahallan šattai eanet dálááigasaš ja geabbil.
 
== Vuođđolága giella ==