Erohusat artihkkala «Šládja» veršuvnnaid gaskkas
Sisdoallu sihkkojuvvon Sisdoallu lasihuvvon
Ođđa artihkal «Šládja» álggahuvvui: «Šládja lea biologiija doaba. Biologalaš systematihkas láve juohkit ealániid mat leat lagas sogalaččat máŋggalágan joavkkuide...» |
Čoahkkáigeassu váilu |
||
Gurgadas 1:
Šládja lea biologiija doaba. Biologalaš systematihkas láve juohkit ealániid mat leat lagas sogalaččat máŋggalágan joavkkuide mat leat ordnejuvvon hierarkiijan. Šládja lea dat joavku maid olbmot
== Historjá ==
Guhká lei diehttelas ášši ahte šládja lei systematihka vuolimus ja unnimus ovttadat. Muhto šlája definišuvdna lea leamašan nákku vuolde čuđiid jagiid. Dábáleamos definišuvnna, mii láve gohčoduvvot biologalaš šládja, ráhkadii Ernst Mayer gii celkkii ahte šládja lea
Historjjá čađa leat olbmot bidjan máŋggalágan gáibádusaid man stuorra erohusat galget
1990-logus bohte máŋŋgalágan ođđa DNA-analysat ja dál lea dilli nu ahte gávdnojit hui olu oaivilat šlája definišuvnna hárrái. Muhtimat baladedje dahje ain baladit ahte olles vuogádat sáhttá bieđganit. Dát dieđusge buvttášii váttisvuođaid dutkanmáilbmái. Muhtimat leat vigggan ásahit mearrádusaid mo dakkár áššiid galgá meannudit.
Taksonomat dahket dál erohusa šládjadoahpaga (mii definiere šlája) ja šlája gáibádusaid gaskkas. Dál leat olbmot ovtta oaivilis šládjadoahpaga hárrái, mii leat ahte šládja lea muhtunlágan hypotesa mii sáhttá buoridit máŋggalágan gáibádusaiguin.
== Šládjadoaba ==
Evolušuvdna lea čađat jođus. Olmmoš viggá áicat go
Gávdnojit golbma šládjadoahpat:
Gurgadas 17:
* '''Morfologalaš šládjadoahpaga''' ráhkadii Ruoŧa dutki Carl von Linne. Dat lei anus gitta 1900-logu álgomuddui ja dat doaba cealká ahte indiviidat main lea seammálágan bajiloaidnu gullet seammá šlája vuollai. Linné ii dovdan dalle evolušuvnna ja dat doaba ii váldde vuhtii leago indiviidain oktasaš boahtimuš.
* '''Biologalaš šládjadoaba''' bođiiatnui 1930-logus ja lea buot dábáleamos olbmuid gaskkas. Dat cealká ahte indiviidat gullet seamma šládjii jus dat lunddolaččat sáhttet oažžut čivggaid. Ja dat čivggat galget vel sáhttit oažžut čivggaid. Go indiviidat mat duohtavuođas sáhttet oažžut čivggaid, muhto leat nu guhkkálaga ahte dat lea veadjemeahttun, de dalle dat lea earálágan šlája dán definišuvnna mielde. Eará váttisvuohta dán doahpagiin lea mo galgá definineret šlája go okta ealán ráhkada čivgga dahje go lea sáhka fossiilas.
* '''Fylogenehtalaš šládjadoaba''' bođii 1960-logus ja lea dábáleamos dieđalaš máilmmis. Dát doaba mearkkaša ahte vuolgá fylogenehtalaš analysas. Fylogenehtalaš šládjadoaba cealká ahte indiviidat main lea oktasaš
Dát áššit sáhttet gáidat oalle guhkás duohtavuođas ja lea buorre čilget ovttain ovdamearkkain. Eurohpá ja Amerihká geatki gullet seamma šládjii go dat leat ovttaláganat bajiloainnu hárrái. Biologalaš šládjadoahpaga mielde dat eai leat seammá šládja danin go dat orodit guhkkálagaid ja eai sáhte oažžut čivggaid. Fylogenehtalaš šládjadoahpaga mielde dat leat gullet seammá šládjii danin go dain lea seammá
|