|
'''Entsymat''' leat [[biologalaš katalyhtatkatalyhta]]t ealli [[organisma|organismmain]]. Katalyhtat váikkuhit reakšuvnna lehttui ja dat eai gola eaige reagere reakšuvnnain. Biologalaš katalyhtat leat eanet spesifihkka go katalyhtat[[katalyhta]]t mat eai leat orgánalaččat. Entsymat leat dehálaččat [[biebmosuddadeapmi|biebmosuddadeamis]]. Ovdamearkka dihte [[amylása]] mii lea čolggas. Amylása lea entsymajoavku mii ludde [[stearkalasa]]. Gávdnojit entsymat mat veahkehit biebmosuddadeamis ja entsymat mat leat seallaid[[sealla]]id siste. Entsymat leat [[proteiidna|proteiinnat]] mat leat dehálaččat min [[rumaš|rupmašis]]. Juohke iešguđet entsyma leat heivejuvvon ovtta bargui, ovdamearka dihte jus dihto entsyma veahkeha biebmosuddadeamis, das lea dušše dat bargu. Badjel 3000 entsymat leat fuomásuvvon.
=== Biebmosuddadan entsymat ===
Gorut dárbbaša entsymaid ja earálágan entsymain leat earálágan barggut. Muhtin entsymat leat biebmosuddedan entsymat ja daid bargu lea luddet ja dáinna lágiin smávvet molekylaid[[molekyla]]id unnit molekylan. Biebmosuddadan entsymat gávdnojit [[njálbmi|njálmmis]], [[čoavji|čoavjjis]] ja [[čoalli|čoliin]]. Lea dehálaš borrat earálágan [[biebmu|biepmut]] main leat earálágan entsymat, danin go juohke entsymain lea erenomáš bargu. Biebmosuddadan entsymat ráhkaduvvot seallain, muhto luitojuvvot olggos dohko gosa dat gullet. Leat earálágan entsymat juohke oasis biebmosuddadeamis.
Da leat moadde dovddus biebmosuddadan entsymat.:
*[[Laktása]] - Ludde laktosa (Mielkesohkar)
*[[Diatása]] - Ludde ruonas stearkalasa
*[[Sukrása]] - Ludde moalkás stearkalasa ja- sohkkara
*[[Amylása]] - Ludde stearkalasa
*[[Maltása]] - Ludde sohkkara
*[[Invertása]] - Ludde dábálaš gievkkansohkkara
*[[Glucoamylása]] - Ludde stearkalasa glukosii
*[[Pepsidna]] - Ludde proteiinnaid peptidan.
=== Entsymat seallain ===
Gávdno eará joavkku entsymat mat leat dehálaš seallain, daid entsymaid bargu lea váldit bajás energijaenergiija [[biebmoávnnas|biebmoávdnasis]] ja vurket [[buoidi|buoiddi]] ja karbohydráhtaid[[karbohydráhta]]id. Sealla entsymat leat hui dehálaččat daningo dat dahket seallaproseassaid ja reakšuvvnaid vejolažžan. Dát entsymat leat dehálaččat proteiidnasyntesas[[proteiidnasyntesa]]s, [[ávdnasmolsun|ávdnasmolsumis]] ja fotosyntesas[[fotosyntesa]]s. Dát entsymat galget muddet ja doaimmahit reakšuvnnaid.
=== Bajásráhkadus ===
| 